Οι απόκριες είναι ένα έθιμο που το γιορτάζουμε για την κυρά Σαρακοστή που είχε 7 πόδια για τις 7 εβδομάδες που νήστευε.

Τα έθιμα και οι παραδόσεις τις αποκριάς της ορεινής Αργιθέας

1= βδομάδα της αποκριάς (αρχή του Τριωδιού ) έτρωγαν όλα τα φαγητά  όπως και τη 2= εβδομάδα .                

3=Κυριακή  νήστευαν  μόνο όμως  από κρέας.

4=Κυριακή  [τυρίνης]  νήστευαν  από όλα τυρί και γάλα.Το  βράδυ έκαναν τη χάσκα .Δηλαδή αυγά βραστά που βουτούσαν σε γιαούρτι αφού το έδεναν σε ένα μακρύ πλάστη και το κουνούσαν  μέχρι κάποιος να το δαγκώσει .Το  βράδυ της αποκριάς  πριν ντυθούν  για το καρναβάλι πήγαιναν οι νέοι στους γερόντους ,έκαναν 3 μετάνιες  φύλαγαν το χέρι του γέροντα  και έπερναν την ευχή του .Αν κάποιος έιχε  τσακωθεί με κάποιον άλλον [γείτονα,φίλο κ.τ.λ.] ζητούσαν συχώρεση  και  έλεγαν ο,τι  έιπαμε  νέρο  και  αλατι. Το ίδιο βράδυ της 4=Κυριακής [της τυρινής] ολοι ντυνόνταν καρναβάλια οι στολές  ήταν παλιά ρούχα  ολόμαλλα  και  υφαντά, κάπες,συνήθως  οι  άντρες  ντύνονταν  γυναίκες  και  οι  γυναίκες  άντρες.Φορούσαν  προσοπίδες  [μάσκες]   τις  οποίες  έφτιαχναν  από  χονδρό  χαρτόνι  το  οποίο  ζωγράφιζαν  οι  ιδιοι  η  το  έφτιαχναν  από  δέρμα  κατσίκας  η  από  δέρμα  προβάτου.Επίσης  περνάνε τα  ξύλα [τα κέρατα]της  κατσίκας  και  τα  έβαζαν  στις  μάσκες .Επείτα έπαιρναν  τη κάπα  που   ήταν  από  μαλλί  κατσίκας  το  οποίο  το  γνέθανε, το  υφένανε και  το  ράβανε  καλά.Αυτό  το  φορούσανε  και  στην  μέση  τους  δένανε  μια  δερμάτινη  ζώνη,φαρδιά και  επάνω  στην  ζώνη  έβαζαν  κουδούνια και  κιπρία[δηλ.κουδούνια  που  εχουν οι  κατσίκες]και τρυγίριζαν  στα σπίτια και έλεγαν = απόκριε ,απόκριε,αποκριέβουν  το τυρί αποκριέβουν και το γάλα  με την κόκκινη κουτάλα .Όταν δεν τους άνοιγαν  χτυπούσαν πιο δηνατά την πόρτα  και τα κουδούνια   που φορούσαν με αποτέλεσμα να τους ανοίξουν την πόρτα.Φαγήτα  Τις απόκριες  έπρεπε να φτιάξουν  οπωσδήποτε Πίτες και να δώσουν στους γείτονες και σε φτώχες  οικογένειας τις περιοχής .Επίσης μοιράζουν στους φτωχούς διάφορα φαγητά κρέας ,τυρί,γάλα κ.α που δεν είχαν ούτε ζώα για να σφάξουν η για να πάρουν το γάλα ή άλλα ζώα για να έχουν αυγά ,ή άλλα προιόντα  

Σκόπελος - Το έθιμο της φεργάδας ή τράντας

Την Κυριακή των Απόκρεω το γλέντι έφτανε στο κατακόρυφο. Το απόγευμα γινόταν το έθιμο της φεργάδας ή τράντας, που τα τελευταία χρόνια ξαναζωντανεύει στη Σκόπελο. Η φεργάδα ήταν ένα καράβι μεγάλων διαστάσεων κατασκευασμένο από ξύλα και καλάμια. Είχε κατάρτια, αμπάρι, φουγάρο και μηχανή μέσα στην οποία έκαιγαν σε τενεκέ καβαλλίνες, που έβγα¬ ζαν μια δυνατή άσχημη μυρωδιά. Μέσα στην τράντα βρισκόταν το πλήρωμα, οι τρανταραίοι, από τον καπετάνιο μέχρι τον τελευταίο μούτσο. Όλοι ήταν μουτζουρωμένοι και είχαν ένα σταυρό από λουλάκι στο μέτωπο και στα μάγουλα. Την τράντα την περνούσαν απ' όλα τα μέρη της πόλης κι όπου υπήρχε ανοιχτό μέρος σταματούσαν και χόρευαν κάνοντας χοντρά αστεία και πειράγματα . Τα άσεμνα τραγούδια ήταν απαραίτητα. Συνήθως ο καπετάνιος της τράντας ήταν ο πιο χωρατατζής. Έδινε διαταγές στο πλήρωμα κι αυτό τις εκτελούσε. Ο κόσμος τους κερνούσε πίττες και κρασί. Όλοι οι τραντα- ραίοι είχαν τα παρατσούκλια τους. Μερικές φορές η φεργάδα σταματούσε και οι τρανταραίοι έριχναν τα δίχτυα για να ψαρέψουν. Συνήθως στα δίχτυα πιανόταν ένας γερός, που τον έλεγαν Θόδωρα. Ο κόσμος φώναζε με τη χαρακτηριστική κραυγή "ουρα-ουρα". Το έθιμο της τράντας φαίνεται ότι έχει πολύ παλιά προέλευση. Λένε ότι οι τρανταραίοι με τα μουτζουρωμένα πρόσωπα απεικονίζουν τους αραπάδες πειρατές του Μεσαίωνα. Υπάρχει όμως και η άποψη, που πιθανότατα είναι πιο σωστή, ότι δηλαδή το μουτζούρωμα του προσώπου είχε απλώς σκοπό να κρύβει τα πρόσωπα αυτών που λάμβαναν μέρος. Παλαιότερα άνθρωποι σοβαροί και με κύρος στο νησί συμμετείχαν στην τράντα και δεν ήθελαν να αναγνωρίζονται. Συνηθίζουν στο τέλος να καίνε την τράντα και να την πετάνε στη θάλασσα.

Αποκριάτικα ήθη & έθιμα Θεσσαλίας

Τυρναβίτικο Καρναβάλι - Μπουρανί (χορτόσουπα χωρίς λάδι)
Ένα από αυτά τα έθιμα που έκανα τον Τύρναβο ξακουστό είναι το έθιμο του «Μπουρανί» την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας. Η χρησιμοποίηση σεξουαλικών και ερωτικών συμβόλων συνδυάζεται απόλυτα με τις παραδοσιακές λαϊκές εκδηλώσεις των Τυρναβιτών. «Το μπουρανί» είναι στην κυριολεξία ένα λαϊκό πανηγύρι αλλά στην ουσία είναι η γιορτή του φαλλού και συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευτεκνία. Για την προέλευση του, υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη αναφέρει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στις πανάρχαιες εορτές των Ελλήνων: τα Διονύσια, τα Θεσμοφόρια, τα Αφροδίσια, τα Θαργήλια και κυρίως οι αλωαί που ήταν γεωργική εορτή πανάρχαια λατρεία και προθρησκευτική. Και η δεύτερη ότι προέρχεται από Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν στον Τύρναβο γύρω στο 1770, λίγο πριν τα Ορφωλικά. Η δεύτερη εκδοχή μάλλον είναι και η επικρατέστερη, καθώς τεκμηριώνεται από ιστορικά στοιχεία. Καθώς λέγεται εκείνη την εποχή, έπεσε στον Τύρναβο επιδημία χολέρας και οι περισσότεροι κάτοικοι του βρήκαν θάνατο. Η πόλη ερημώθηκε και ο σουλτάνος της περιοχής, έφερε ένα τμήμα Αρβανιτών, για να κτίσει την καινούργια πόλη, δίπλα στην παλιά (η περιοχή αυτή ονομάζεται «Κόκκαλα» επειδή στην περιοχή θάφτηκαν όσοι βρήκαν τον θάνατο από την χολέρα). Οι Αρβανίτες αυτοί λοιπόν καθιέρωσαν το έθιμο που σώζεται ως τις μέρες μας. Το έθιμο αυτό λαμβάνει χώρα την Καθαρή Δευτέρα κάθε χρόνο στον Τύρναβο. Οι κάτοικοι της πόλης πηγαίνουν στο εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία στα βόρεια της πόλης σ’ έναν ελεύθερο ευρύ χώρο (ένα μεγάλο αλώνι). Η πορεία γίνεται σε πομπή της οποίας προηγούνται διάφορες ομάδες (θίασοι) μεταμφιεσμένων ή μη (μόνον ανδρών), οι οποίοι κουβαλούσαν όλα τα απαραίτητα για την λειτουργία. Όταν η πόλη έφθανε στο χώρο του Προφήτη Ηλία εκεί κάθε ομάδα έστρωνε στο έδαφος διάφορα φαγητά και μια μεγάλη φιάλη σε σχήμα «φαλλού» γεμάτη με κρασί ή με γαλακτόχρουν κράμα ούζου ή τσίπουρου με νερό. Παράλληλα άναβαν φωτιά πάνω στην οποία παρασκευάζοταν το «Μπουρανί» μια χορτόσουπα από σπανάκι και ξύδι για να νοστιμίζει. Αφού γινόταν το μπουρανί που είχε την μορφή σούπας σερβιριζόταν στους «μυουμένους» ως μέθεξη – συμμετοχή στα δρώμενα – και έτσι άρχιζε ο χορός και τα τραγούδια, οι αστεϊσμοί και τα πειράγματα με άσεμνες βασικά εκφράσεις. Πολλοί από τους άντρες που συμμετείχαν σ’ αυτό το τελετουργικό κρατούσαν στα χέρια τους φαλλούς σαν σκήπτρα και ήταν κατασκευασμένα από ξύλο ή πηλό ή ακόμα και από ψωμί και που αποτελούσαν το κυριότερο τελετουργικό σύμβολο. Στο έθιμο αυτό συμμετείχαν αυστηρά μόνο άντρες ενώ οι γυναίκες απείχαν, ίσως για λόγους σεμνοτυφίας λόγω των φερόμενων φαλλικών συμβόλων. Γυναικόπαιδα όμως παρακολουθούσαν τα δρώμενα καθώς επίσης και πλήθη επισκεπτών από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
 

Αποκριές στα Τρίκαλα
Τρελό αποκριάτικο ξεφάντωμα με πολλές εκπλήξεις υπόσχονται οι δήμοι Καλαμπάκας και Οιχαλίας για τις Απόκριες σύμφωνα με το πρόγραμμα εκδηλώσεων που ανακοίνωσαν. Στο δήμο Καλαμπάκας οι εκδηλώσεις ξεκινούν από τις 6 Μαρτίου και συνεχίζονται όλη την εβδομάδα. Την Κυριακή 9 Μαρτίου το 2ο κυνήγι θησαυρού για τους μικρούς φίλους ξεκινά, ενώ οι μεγάλοι φίλοι συνεχίζουν να ψάχνουν το θησαυρό φθάνοντας την αγωνία στο κατακόρυφο. Ο Μπάρμπα Γιάννης Κανατάς συναντά τους Ξυλοπόδαρους, ενώ οι νύφες, οι γαμπροί και τα συμπεθέρια ανταμώνουν με τους μάγους και τους ζογκλέρ και όλοι μαζί διασκεδάζουν σε μια μεγάλη παρέα σπάζοντας λαΐνια και πλέκοντας το γαϊτανάκι σε μια ξεκαρδιστική ατμόσφαιρα στην πλατεία Ρήγα Φεραίου. Το μεσημέρι τα παραδοσιακά δρώμενα μεταφέρονται στο δημοτικό διαμέρισμα Διάβας, στον Αγιο Θόδωρο, στον Αγιο Κωνσταντίνο χορεύουν όλοι παραδοσιακά στην Εκκλησία της Παναγίας, πολύχρωμα βεγγαλικά γεμίζουν τον ουρανό.

www.greekinsight.com
Συλλογή Πληροφοριών:Αθηνά Καβακίδου

ΣΚΥΡΟΣ

ΣΚΥΡΟΣ
Με την αρχή του Τριωδίου και κάθε Σαββατοκύριακο των ημερών της Αποκριάς, το έθιμο του νησιού θέλει τον «γέρο» και την «κορέλα» να βγαίνουν στους δρόμους και να δίνουν μια ξεχωριστή εικόνα των ημερών. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κάποτε στη Σκύρο ένας γέρος με τη γριά του είχαν λίγα κατσίκια. Όμως μια νύχτα του χειμώνα έπεσε στο βουνό χιόνι και άγρια παγωνιά και όλα τους τα ζώα πέθαναν. Απελπισμένος ο γέρος βοσκός ζώστηκε τα κουδούνια και τα τομάρια των πεθαμένων ζώων του και μαζί με την κουρελοντυμένη γυναίκα του (κορέλα) κατέβηκαν μέχρι τη Χώρα. Οι χτύποι των κουδουνιών έφεραν στους συγχωριανούς το μήνυμα της καταστροφής. Ο «γέρος» φοράει χοντρή μαύρη κάπα, άσπρη υφαντή βράκα και έχει στη μέση του 2 – 3 σειρές κουδούνια, το βάρος των οποίων μπορεί να φτάσει και τα 50 κιλά. Το πρόσωπό του καλύπτεται από προβιά μικρού κατσικιού και, περπατώντας με χορευτικό ρυθμό, καταφέρνει να ηχούν μελωδικά τα κουδούνια που φοράει. Η «κορέλα», η ντάμα του γέρου, είναι ντυμένη με παραδοσιακά σκυριανά ρούχα, με κυρίαρχο χρώμα το άσπρο σε πλήρη αντίθεση με το μαύρο χρώμα του «γέρου», έχοντας και αυτή καλυμμένο το πρόσωπό της. Το δίδυμο αυτής της σκυριανής Αποκριάς συνοδεύει πολλές φορές και ο «φράγκος». Αυτός ο μασκαράς, ντυμένος με παραδοσιακά ρούχα του νησιού αλλά και παντελόνι, σατιρίζει εκείνους τους Σκυριανούς που έβγαλαν τις βράκες και φόρεσαν παντελόνια (φράγκικα). Μια άλλη εκδήλωση της σκυριανής Αποκριάς είναι η «τράτα», που είναι αναπαράσταση ναυτικής ζωής, όπου ψαράδες στην πλειονότητά τους σατιρίζουν έμμετρα καταστάσεις και γεγονότα που αφορούν στην κοινωνική ζωή στην Ελλάδα γενικότερα. Την Καθαρή Δευτέρα, σχεδόν όλοι οι Σκυριανοί με παραδοσιακές τοπικές στολές κατεβαίνουν στην πλατεία του χωριού και χορεύουν και τραγουδούν σκυριανά τραγούδια.

Αποκριάτικα έθιμα στη Θεσσαλία

·         2. Οι Απόκριες είναι στην Ελλάδα, όπως και σε όλο τον κόσμο, περίοδος ευθυμίας και διασκέδασης. Πριν μπει η Μεγάλη Σαρακοστή, όπου οι χριστιανοί θα νηστεύσουν και θα πενθήσουν για εφτά ολόκληρες εβδομάδες, όλοι αισθάνονται την ανάγκη να διασκεδάσουν, να κάνουν κάθε είδους τρέλα.

·         3. Κάποια από τα έθιμα που ακόμα αναβιώνουν στην Θεσσαλία είναι: Οι μεταμφιέσεις. Οι φωτιές Το γαϊτανάκι Το πιπέρι Ο χαρταετός την Καθαρά Δευτέρα .

·         4. Κουδουνάτοι -Σκύρος Τις μέρες αυτές γίνεται το έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας και του «μασκαρέματος»   όπου οι άνθρωποι μεταμφιέζονται, χορεύουν και τραγουδούν πίνοντας κρασί . Το όνομα των μεταμφιεσμένων διαφέρει από τόπο σε τόπο: κουδουνάτοι, καμουζέλες, μούσκαροι.

·         5. Οι γιορτές και οι μεταμφιέσεις θυμίζουν τη διονυσιακή λατρεία, αλλά στην πραγματικότητα όλα είναι αρχαιότερα από τον Διόνυσο! Είναι πράξεις της θρησκείας των πρωτόγονων γεωργών, οι οποίοι ζητούσαν με τρόπους μαγείας να επενεργήσουν στη βλάστηση των αγρών, να ενισχύσουν τη δύναμη που γονιμοποιεί τη γη.

·         6. : Οι αποκριάτικες φωτιές ανήκουν στην κατηγορία των ευχετηρίων εθίμων και ανάβονταν το βράδυ της τελευταίας Κυριακής. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι νέοι των χωριών έκοβαν κέδρα ή πουρνάρια και τα μετέφεραν στις γειτονιές τους, για να ανάψουν το βράδυ της Κυριακής την «τρανή» φωτιά.

·         7. Γινόταν συναγωνισμός ποια γειτονιά θα έχει τη μεγαλύτερη φωτιά. Πάνω από τις φλόγες της φωτιάς πηδούσαν όλοι για να διώξουν κάθε τι κακό και να αντλήσουν δύναμη.

·         8. Το γαϊτανάκι , παραδοσιακός χορός της απόκριας . Είναι αρχαίο που προέρχεται από την αρχαία Φρυγία (σημερινή βόρειο κεντρική Τουρκία) έθιμο στο οποίο ο λαός στόλιζε δέντρα(πρώτο στολισμένο ολόκληρο δέντρο στον κόσμο, προάγγελος του Χριστουγεννιάτικου δέντρου) με λουλούδια, στεφάνια, κουδουνάκια, κορδέλες αλλά και καρπούς της Μητέρας Γης και κρεμούσαν διάφορες κορδέλες από αυτό, τις οποίες κρατούσαν και χόρευαν, ως ένδειξη χαράς .

·         9. Οι κορδέλες που κρεμόταν από το δέντρο παρίσταναν τις ζεστές αχτίδες του ήλιου. Για το λόγο αυτό οι χορευτές του γαϊτανιού είναι πάντοτε δώδεκα (12) και ένας που χρειάζεται για να κρατάει το στύλο. Δώδεκα είναι οι μήνες του χρόνου, δώδεκα οι χορευτές σε ζευγάρια, άνδρες γυναίκες, χορεύουν πλέκοντας τις χρωματιστές κορδέλες μια φορά προς τα μέσα, μια προς τα έξω, ο αέναος κύκλος του χρόνου αλλά και της ζωής εναλλάσσονται συνεχώς. Οι εποχές και τα γυρίσματα του καιρού, όπως ακριβώς και η ζωή με τις χαρές και τις λύπες της .

·         10. Το πιπέρι, παραδοσιακός Αποκριάτικος χορός Το πιπέρι ήταν το πιο αγαπημένο μπαχαρικό των Βυζαντινών. Οι έμποροι της εποχής εκείνης, κουβαλούσαν με τα τσουβάλια το πιπέρι από τα βάθη της Ασίας και το πουλούσαν πανάκριβα. Τα μοναστήρια όμως, που έκαναν εμπόριο, για να επαρκούν στις ανάγκες τους, άρχισαν να παραγγέλνουν κι αυτά πιπέρι και να το πουλούν όχι πια σε κόκκους -όπως γινόταν ως τότε- αλλά κοπανισμένο, σκόνη. Φυσικά, έτσι πουλιόταν πιο ακριβά.

·         11. Το πιπέρι, παραδοσιακός Αποκριάτικος χορός Ωστόσο, οι καλόγεροι δεν μπορούσαν να δουλέψουν εύκολα, επειδή το πιπέρι χωνόταν στη μύτη και στα μάτια τους, Γι' αυτό αναγκάζονταν να προσλαμβάνουν καλογεροπαίδια και να τα στρώνουν στο γουδί. Κι αυτά, όμως, δεν κατάφερναν να μένουν στη θέση τους για πολύ. Έτσι , το κοπάνισμα τού πιπεριού κατάντησε να γίνεται μόνο από τιμωρημένους καλόγερους. Όταν κανείς απ' αυτούς έπεφτε σε κάποιο παράπτωμα, τότε τού έλεγαν οι «συνάδελφοί» του: «Τώρα θα μάθεις πως το τρίβουν το πιπέρι».

·         12. Το πιπέρι, παραδοσιακός Αποκριάτικος χορός «Πώς το τρίβουν το πιπέρι του διαβόλου οι καλογέροι. Με το γόνα τους το τρίβουν και το ψιλοκοσκινίζουν.  Πώς το τρίβουν το πιπέρι του διαβόλου οι καλογέροι. Με το χέρι τους το τρίβουν και το ψιλοκοσκινίζουν.. Πώς το τρίβουν το πιπέρι του διαβόλου οι καλογέροι. Με το πόδι τους το τρίβουν και το ψιλοκοσκινίζουν.». http://www.flickr.com/photos/mkvale/2604498111

·         13. Το έθιμο του χαρταετού. Την Καθαρή Δευτέρα, ο ουρανός, από άκρη σε άκρη στη Ελλάδα, γεμίζει με πολύχρωμα «πουλιά», τους χαρταετούς. Οι χαρταετοί παίρνουν διαφορετικό όνομα ανάλογα με την περιοχή της Ελλάδας. 

·         14. Οι χαρταετοί ήταν γνωστοί και στην αρχαία Ελλάδα. Κατά την επικρατούσα άποψη, οι χαρταετοί είναι επινόηση των Ανατολικών λαών. Τους στόλιζαν με ευχές και επιθυμίες, και τις έστελναν με έναν αετό, όσο πιο κοντά μπορούσαν στον θεό. Προσάρμοζαν πάνω τους μικρές φλογέρες, οι οποίες σφύριζαν καθώς περνούσε από μέσα τους ο αέρας, κι ο ήχος που έβγαζαν πίστευαν ότι έδιωχνε μακριά τα κακά πνεύματα.

·         15. ΚΑΛΕΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ Δέσποινα Φούντα